Θετική αυτοεικόνα: H σημαντικότερη προϋπόθεση για την ψυχοσυναισθηματική υγεία των εφήβων!

Η εφηβεία είναι μια δύσκολη περίοδος εξ’ ορισμού. Πόσο μάλλον στην εποχή μας που οι σχολικές απαιτήσεις είναι ιδιαίτερα αυξημένες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν δημιουργήσει μια σειρά από μη ρεαλιστικά πρότυπα, τα οποία τα παιδιά προσπαθούν απελπισμένα να ακολουθήσουν και να μιμηθούν.

Έρευνες δείχνουν ότι η θετική αυτοεικόνα, η αποδοχή δηλαδή του ίδιου μας του εαυτού, παίζει κεντρικό ρόλο στην ψυχοσυναισθηματική μας υγεία, ειδικά σ’ αυτές τις ηλικίες. Εννοείται ότι υπάρχουν και άλλοι σημαντικοί παράγοντες, όπως οι θετικές και υγιείς σχέσεις με τους συνομηλίκους και το υποστηρικτικό οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον, αλλά η αυτοεικόνα έρχεται πρώτη, αφού οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αποτελεί, κατά μία έννοια, προϋπόθεση για τα υπόλοιπα.

Η θετική αυτοεικόνα δε δημιουργείται από τη μία μέρα στην άλλη, ούτε είναι κάτι που μπορούμε να “δώσουμε” στα παιδιά μας σαν συμβουλή. Μακάρι να ήταν τόσο απλό! Οι σύγχρονες έρευνες, πάντως, που έχουν προσπαθήσει να απαντήσουν σε αυτό το σύνθετο ερώτημα, μας δίνουν τις ακόλουθες βασικές συμβουλές:

Στην εφηβεία, η αυτοεικόνα και η αυτοπεποίθηση είναι, δυστυχώς ίσως, άρρηκτα συνδεδεμένες με την εξωτερική εμφάνιση. Παρ’ όλα αυτά, η σωματική άσκηση δε λειτουργεί ευεργετικά μόνο με αυτόν τον τρόπο, βοηθώντας δηλαδή τα παιδιά να διατηρήσουν ένα όμορφο, δυνατό και υγιές σώμα. Μέσω της επίδρασης που έχει στο ενδοκρινολογικό σύστημα, η σωματική άσκηση επηρεάζει το συναίσθημα, τα επίπεδα άγχους και πολλές άλλες παραμέτρους που τελικά έχουν σχέση με τη λειτουργικότητα και τη συνολικά θετική αίσθηση που έχει ο έφηβος για τον εαυτό και τη ζωή του. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να συμμετέχουν σε αθλήματα από νωρίς, όσο τους επιτρέπουν οι υπόλοιπες υποχρεώσεις τους, για να απολαμβάνουν όλα τα θετικά που μας προσφέρει η σωματική άσκηση. 

Η αυτοεκτίμηση, δηλαδή η προσωπική αποτίμηση της – δεδομένης – αξίας μας, εμπεριέχει κινδύνους όταν γίνεται από τους εφήβους. Η ανωριμότητα, οι συγκρίσεις, η πίεση των συνομηλίκων, τα μη ρεαλιστικά πρότυπα, οι συναισθηματικές διακυμάνσεις και πολλοί άλλοι παράγοντες που χαρακτηρίζουν την εφηβεία, καθιστούν αναξιόπιστο το αποτέλεσμα της αυτοαξιολόγησης. Η αποδοχή του εαυτού και η διαχείρισή του με αγάπη, ευγένεια, στοργικότητα είναι ένας πιο ρεαλιστικός στόχος και σχετίζεται με την ψυχική υγεία των εφήβων, αφού τους θωρακίζει ψυχικά. Η αυτοαποδοχή είναι μια αυτόνομη, εσωτερική διαδικασία που δε διατρέχει τον κίνδυνο να τραυματιστεί με το παραμικρό, όπως μια “ανώριμη” αυτοπεποίθηση. Προσέξτε, λοιπόν, την κριτική σας και βοηθήστε τα παιδιά να αγαπήσουν τον εαυτό τους, με τα πλεονεκτήματα και τα ελαττώματά του. Όλα τα άλλα θα έρθουν με τη σειρά τους…

• Ο Ανδρέας δεν τα πηγαίνει πολύ καλά στα σχολικά μαθήματα, γιατί αφιερώνει όλο του τον ελεύθερο χρόνο στην κιθάρα!
• Η Δανάη κάθεται με τις ώρες στον υπολογιστή κάνοντας πράγματα που δεν κατανοούμε σαν γονείς. Τα πηγαίνει καλά μόνο στο μάθημα των υπολογιστών!
• Ο Γιώργος δεν ασχολήθηκε ποτέ με τη μπάλα, όπως οι περισσότεροι φίλοι του, είναι όμως ολοφάνερο ότι τα καταφέρνει περίφημα στη μαγειρική!
• Η Άννα δεν ασχολείται με το ντύσιμό της, ούτε χτενίζεται με τις ώρες όπως οι συμμαθήτριές της. Το μόνο που την κάνει χαρούμενη είναι το μπάσκετ!

Η ανάπτυξη και η καλλιέργεια των ταλέντων και των ικανοτήτων μας συνδέεται με την ψυχική υγεία και ισορροπία σε όλες τις περιόδους της ζωής μας, όχι μόνο κατά την εφηβεία. Μας προσφέρει χαρά και ικανοποίηση, μας δίνει μια αίσθηση ταυτότητας, μας επιτρέπει να εξελιχθούμε και χτίζει γερά την αυτοπεποίθησή μας. Πέρα από τα στερεότυπα, τις επιθυμίες και τις προσδοκίες που ίσως έχουμε σαν γονείς, τα θέματα της επαγγελματικής αποκατάστασης και όλες τις άλλες παραμέτρους που σχετίζονται με αυτήν τη συζήτηση, αυτό που τελικά έχει σημασία είναι να βρούμε σε ποιους τομείς τα παιδιά μας φαίνεται να λειτουργούν καλύτερα, ποιες δραστηριότητες απολαμβάνουν και να επενδύσουμε σε αυτά. Έτσι, τα παιδιά εισπράττουν την αποδοχή και την κατανόηση που παίζει καίριο ρόλο στη σύνδεση τους μαζί μας (και στην αυτοαποδοχή που αναφέραμε παραπάνω) και αισθάνονται ελεύθερα να εξελιχθούν προς την κατεύθυνση που τα κάνει χαρούμενα κι ευτυχισμένα!

Η ψυχοεκπαίδευση των παιδιών, η ενημέρωσή τους δηλαδή για θέματα που σχετίζονται με όλα όσα τους συμβαίνουν κατά την εφηβεία, είναι πολύ σημαντική και – κατά τη γνώμη μου – υποτιμημένη. Σκεφτείτε πόσο ανακουφισμένοι αισθανόμαστε όταν ανακαλύψουμε ή κατανοήσουμε την αιτία μιας κατάστασης ή ενός προβλήματος (στη δουλειά, στο σπίτι, στην παρέα κ.λπ.), σε αντίθεση με το δυσάρεστο συναίσθημα που μας προκαλεί η άγνοια. Τα παιδιά χρειάζεται να ξέρουν, από σωστές και έγκυρες πηγές, τις αλλαγές που διενεργούνται κατά την εφηβεία (νοητικές, συναισθηματικές και σωματικές), έτσι ώστε να κατανοούν και να αποδέχονται τον εαυτό τους – και τους άλλους, ίσως – μέχρι να ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία. Βοηθήστε τα σ’ αυτό συζητώντας μαζί τους, προμηθεύοντάς τα με βιβλία, παρακολουθώντας ένα σεμινάριο ή ακόμα κλείνοντας ένα ραντεβού με κάποιον ειδικό (γιατρό, ψυχολόγο κ.λπ.).

Υπάρχει ένας όρος στην ψυχολογία, η “ομαλοποίηση”, που αναφέρεται στην ανακούφιση που αισθάνεται κανείς όταν καταλάβει ότι αυτό που του συμβαίνει, συμβαίνει και σε πολλούς άλλους άρα δεν είναι μόνος του, ούτε κουβαλάει κάποιο τρομερό μυστικό. 

“Ομαλοποιήστε”, λοιπόν, την εφηβεία και βοηθήστε τα παιδιά να αγαπούν και να αποδέχονται τον εαυτό τους, κι ας μην τον αναγνωρίζουν πολλές φορές!