Ανθεκτικότητα: η ψυχοσυναισθηματική ασπίδα προστασίας!

Συχνά εξιδανικεύουμε την παιδική και εφηβική ηλικία και αυθόρμητα την αξιολογούμε ως την πιο ανέμελη περίοδο στη ζωή ενός ανθρώπου, μια περίοδο ξεγνοιασιάς χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Αν το σκεφτούμε λίγο καλύτερα όμως, ίσως αντιληφθούμε ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι, ειδικά στην εποχή μας. Τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν αρκετές προκλήσεις να διαχειριστούν (π.χ. δυσκολίες στο σχολείο, προβλήματα και εντάσεις στην οικογένεια, προσωπικές απογοητεύσεις, δυσκολίες στις σχέσεις με τους συνομηλίκους, τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου κ.λπ.), οι οποίες πολλές φορές έχουν αρκετά υψηλό βαθμό δυσκολίας διαχείρισης, δεδομένης μάλιστα της ανωριμότητας που λογικά χαρακτηρίζει το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκονται.

Μακάρι να μπορούσαμε να προστατεύσουμε τα παιδιά και τους εφήβους από οτιδήποτε τους πληγώνει και τραυματίζει τη νέα, άπειρη και αθώα ψυχή τους. Εμείς όμως που δεν είμαστε παιδιά, ξέρουμε ότι τόσο οι αντιξοότητες και οι δυσκολίες, όσο και οι χαρές και οι επιτυχίες, είναι κομμάτια του παζλ που ονομάζουμε ζωή και κανείς δεν μπορεί να τις αποφύγει. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να δώσουμε στα παιδιά μας εφόδια και δεξιότητες που θα τα βοηθήσουν να αντέξουν τις δυσκολίες, να τις αντιμετωπίσουν, να τις διαχειριστούν και να ξαναβρούν την ισορροπία τους, ίσως και λίγο καλύτερα κάθε φορά!

Η “ανθεκτικότητα”, ένας σχετικά νέος όρος στην ψυχολογία, αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αντέχει την πίεση, το άγχος, τις προκλήσεις και τις αντιξοότητες και να βρίσκει τον τρόπο να ανακάμπτει και να προχωράει. Σχετικές έρευνες της τελευταίας δεκαετίας επιβεβαιώνουν ότι η ανθεκτικότητα δεν είναι ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας που είτε το έχεις είτε δεν το έχεις, και αυτό είναι ένα υπέροχο εύρημα. Σημαίνει ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν ανθεκτικότητα και έτσι να τους προσφέρουμε μια ασπίδα που θα τα προστατεύει μια ζωή. Αυτή η ασπίδα δημιουργείται από “υλικά” που μπορούμε να “προμηθεύσουμε” στα παιδιά, όπως:

Ποιοτικές υποστηρικτικές σχέσεις

Το σημαντικότερο υλικό για την ανάπτυξη της ανθεκτικότητας των παιδιών μας είναι η δυνατή, ποιοτική και υποστηρικτική σχέση ανάμεσά μας. Όταν τα παιδιά απολαμβάνουν την άνευ όρων αγάπη και αποδοχή μας, τότε αισθάνονται δυνατότερα και πιο ικανά να διαχειριστούν τις δυσκολίες που συναντούν στο δρόμο τους, έχοντας εμάς σαν “δίχτυ ασφαλείας”. Έτσι, αποκτούν εμπειρίες, δοκιμάζουν τρόπους διαχείρισης, δυναμώνουν συναισθηματικά και χτίζουν μια ανθεκτική προσωπικότητα που θα ωριμάσει με τα χρόνια και θα τα βοηθήσει να προχωρήσουν με σιγουριά σε όποιο μονοπάτι διαλέξουν να ακολουθήσουν.

Αίσθημα αυτονομίας και ελέγχου

Η αίσθηση ότι “μπορώ να τα καταφέρω και μόνος μου” είναι πολύ σημαντική, όχι μόνο για τα παιδιά, αλλά για όλους μας. Αυτό βέβαια δεν ακυρώνει το γεγονός ότι οι άνθρωποι είμαστε συντροφικά πλάσματα και ότι μας αρέσει να λειτουργούμε “με παρέα”. Είναι όμως πολύ σημαντικό να επιλέγουμε τη συντροφικότητα και όχι να τη χρειαζόμαστε γιατί φοβόμαστε ότι δε θα τα βγάλουμε πέρα χωρίς “τους άλλους”, όποιοι κι αν είναι αυτοί! Βοηθήστε τα παιδιά να αισθανθούν σιγουριά δίνοντάς τους μικρές ευθύνες στο πλαίσιο της οικογένειας και επιτρέποντάς τους να παίρνουν πρωτοβουλίες χαμηλού ρίσκου, προκειμένου να αναπτύξουν αργά και σταθερά ένα αίσθημα αυτονομίας και ελέγχου στη ζωή τους, τώρα και στο μέλλον.

Ικανότητα αναγνώρισης και διαχείρισης συναισθημάτων

Ανθεκτικότητα δε σημαίνει χαμηλή συναισθηματική φόρτιση ή – ακόμα χειρότερα – απουσία συναισθημάτων. Σημαίνει σωστή αναγνώριση και διαχείριση των συναισθημάτων μας, αφού αυτά υπάρχουν και χρησιμεύουν για να κατευθύνουν τη συμπεριφορά μας και τις επιλογές μας. Βοηθάμε, λοιπόν, τα παιδιά σε αυτό το κομμάτι:

• Ρωτώντας πώς αισθάνονται για πράγματα και καταστάσεις.
• Χρησιμοποιώντας “ανοιχτές ερωτήσεις” για να τους δώσουμε το περιθώριο να εκφραστούν ελεύθερα και να κατανοήσουν τον εαυτό τους.
• Ονομάζοντας κάποιο συναίσθημα, αν παρατηρούμε ότι δεν το αναγνωρίζουν.
• Μιλώντας για τα δικά μας συναισθήματα και τον τρόπο που τα διαχειριζόμαστε.

Επίσης, να θυμάστε:

• Δεν υποτιμούμε κανένα απολύτως συναίσθημα.
• Δεν λέμε στα παιδιά πώς “πρέπει” να αισθάνονται.

Αυτοπεποίθηση και νοοτροπία ανάπτυξης

Μια υγιής αυτοπεποίθηση που – τις περισσότερες φορές – συνοδεύεται από την ανάγκη να γινόμαστε κάθε μέρα καλύτεροι, δε θα μπορούσε παρά να λειτουργεί ενισχυτικά στην ανθεκτικότητά μας. Πιστεύοντας στις ικανότητες και τις δυνατότητές μας και αντιμετωπίζοντας κάθε είδους δυσκολία και εμπόδιο σαν μάθημα ζωής, όχι απλά στεκόμαστε δυνατοί απέναντι στις αντιξοότητες, αλλά γινόμαστε και συνεχώς δυνατότεροι, ικανότεροι, σοφότεροι.

Ζούμε σε μία εποχή που ζητάει πολλά από όλους μας, μικρούς και μεγάλους. Οι ρυθμοί είναι ταχύτατοι, ο ελεύθερος χρόνος ελάχιστος, οι απαιτήσεις υψηλές, οι ανθρώπινες σχέσεις δύσκολες. Η ανθεκτικότητα φαίνεται να είναι ένα χαρακτηριστικό που χρειαζόμαστε από νωρίς και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Ας προσπαθήσουμε να τη συμπεριλάβουμε στους στόχους μας για τα παιδιά μας, τους αξίζει!