Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης: τα υπέρ, τα κατά και ο ρόλος μας στην καθοδήγηση των παιδιών

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν εισβάλει πλέον για τα καλά στη ζωή μας και αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της επικοινωνίας όλων μας και κυρίως των παιδιών αρχίζοντας από την προεφηβεία. Η δημιουργία προσωπικών προφίλ, η ανάρτηση φωτογραφιών και βίντεο, η δυνατότητα σχολιασμού του περιεχομένου που φτάνει στην οθόνη μας, η συλλογή των likes, η αποστολή ατομικών και ομαδικών γραπτών μηνυμάτων μέσω ειδικά σχεδιασμένων εφαρμογών είναι μόνο μερικές από τις βασικές χρήσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Πριν μιλήσουμε για τις ανησυχίες που γεννά αυτή η έκρηξη πληροφορίας και επικοινωνίας – ειδικά όταν βρίσκεται στα χέρια νέων, άπειρων παιδιών – ας είμαστε δίκαιοι και ανοιχτόμυαλοι και ας μιλήσουμε για τα θετικά. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν στα παιδιά μας την ευκαιρία να επικοινωνήσουν, να συναναστραφούν και να συνδεθούν με τους συνομηλίκους τους περισσότερο από ό,τι θα μπορούμε εμείς ποτέ να ονειρευτούμε. Οι έφηβοι διασκεδάζουν, ανταλλάσσουν απόψεις, μοιράζονται προβληματισμούς, βρίσκουν υποστήριξη και κατανόηση και γενικά έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν γύρω τους ένα δίκτυο πολύ μεγαλύτερο και πλουσιότερο από αυτό που θα είχαν μόνο μέσα από τις προσωπικές γνωριμίες τους. Αυτό, αν και εμπεριέχει σίγουρα κάποια ρίσκα, τους προσφέρει ένα ευρύτερο πεδίο γνώσεων και εμπειριών που μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους και την ανάπτυξη του νοητικού τους επιπέδου.

Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, η σωστή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να ωφελήσει τα παιδιά σε διάφορους τομείς:

Ακαδημαϊκά – μέσω της ανταλλαγής απόψεων και της περαιτέρω διερεύνησης θεμάτων που σχετίζονται με τη σχολική ύλη.

Ενδιαφέροντα και χόμπι – μέσω της δυνατότητας ενημέρωσης και αλληλεπίδρασης με άτομα που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα.

Δημιουργικότητα – μέσω της ανάπτυξης των δεξιοτήτων και της φαντασίας των παιδιών για τη δημιουργία των προφίλ και όλων των πολυμέσων που σχετίζονται με τη χρήση των σχετικών εφαρμογών.

Ψυχική υγεία – μέσω της δυνατότητας επικοινωνίας με ομάδες συνομηλίκων που αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες με τα ίδια (άγχος, ενδοοικογενειακή βία, πρώτες ρομαντικές σχέσεις κ.λπ.) για υποστήριξη, ομαλοποίηση και εκτόνωση του συναισθήματος τους.

Όπως, όμως, συμβαίνει με όλες τις “εφευρέσεις” στην ιστορία της ανθρωπότητας που έρχονται για να αλλάξουν την εποχή τους προς το καλύτερο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνοδεύονται από κινδύνους και χρειάζονται προσοχή κατά τη χρήση τους. Οι κίνδυνοι συμπεριλαμβάνουν την έκθεση των παιδιών σε ακατάλληλο – για την ηλικία τους – περιεχόμενο, την πιθανότητα εμπλοκής τους σε περιστατικά διαδικτυακού εκφοβισμού, τη διαρροή προσωπικού υλικού (φωτογραφιών ή βίντεο) χωρίς την πρόθεσή τους, την υπερβολική έκθεσή τους σε μεθόδους μάρκετινγκ και βέβαια την κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών (τόπος κατοικίας, τηλέφωνο, ημερομηνία γέννησης κ.λπ.) σε ένα μεγάλο αριθμό αγνώστων χρηστών.

Από την πλευρά των γονέων χρειάζεται – όπως πάντα – ψυχραιμία και διαχείριση έτσι ώστε να επιμορφώσουμε τα παιδιά με τον σωστό τρόπο χωρίς να φτάσουμε σε ακραίες αντιπαραθέσεις και απαγορεύσεις που μόνο κακό κάνουν, πρωτίστως στη σχέση μας μαζί τους. Μιλήστε τους από νωρίς για την έκθεση που περιλαμβάνει η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και εξηγήστε τους τη διαφορά του να γράφεις κάτι που ταξιδεύει ανεξέλεγκτα στο διαδίκτυο με το να λες κάτι σε έναν φίλο πρόσωπο με πρόσωπο. Εξηγήστε τους, ακόμα, τη διαφορά του να έχεις μια φωτογραφία στο κινητό σου από το να την αναρτήσεις σε κάποιο προφίλ. Αφήστε τα να ακούσουν κάποιο από τα περιστατικά που κατά καιρούς φτάνουν στ’ αυτιά μας και αφορούν υποθέσεις κακής χρήσης του διαδικτύου από νεαρά άτομα και συζητήστε μαζί τους τη σημαντικότητα του να αναζητήσουν βοήθεια νωρίς αν κάτι δυσάρεστο τους συμβεί.

Για να ενισχύσετε την προσπάθεια βέλτιστης χρήσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τουλάχιστον κατά την προεφηβεία, μπορείτε να ορίσετε μερικούς κανόνες. Προσπαθήστε οι κανόνες αυτοί να δείχνουν ότι αντιλαμβάνεστε την ανάγκη των παιδιών να ακολουθήσουν το ρεύμα της εποχής τους αλλά προσπαθείτε ταυτόχρονα να τα προστατεύσετε από κινδύνους και να τους δώσετε χρόνο να κατανοήσουν πλήρως τις προεκτάσεις που χαρακτηρίζουν αυτού του τύπου την επικοινωνία. Για παράδειγμα, μπορείτε να ορίσετε τον χρόνο και τον χώρο που μπορούν τα παιδιά να χρησιμοποιούν μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. όταν τελειώσουν το διάβασμα, για μία ώρα και μόνο στους κοινόχρηστους χώρους του σπιτιού, όχι κλειδωμένα στο δωμάτιο τους) ή τα χαρακτηριστικά του περιεχομένου και των σχολίων που μπορούν να αναρτήσουν (π.χ. μπορείτε να εξηγήσετε ότι δεν επιτρέπεται να ανεβάζουν φωτογραφίες τους εαυτού τους με μαγιό και τα σχόλια επιτρέπονται μόνο αν θα μπορούσαν να τα πουν και προσωπικά σε κάποιον).

Εν κατακλείδι, θεωρούμε ανώφελο να προσπαθήσει κανείς να κρατήσει τελείως εκτός των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ένα παιδί του σήμερα. Φοβόμαστε ότι μια τέτοια τακτική απλώς δημιουργεί αντιδράσεις και καθυστερεί το παιδί από την εξοικείωση με τα συγκεκριμένα μέσα και την κατανόηση της χρήσης αλλά και των κινδύνων τους. Ενθαρρύνουμε τους γονείς να βρουν τρόπους διαχείρισης και εκπαίδευσης των παιδιών, έτσι ώστε αυτές οι εφαρμογές να είναι γι’ αυτά περισσότερο χρήσιμες και λιγότερο επικίνδυνες.

Οι εποχές αλλάζουν, δεν έχει νόημα κρυβόμαστε από αυτό το γεγονός… Ας βοηθήσουμε τα παιδιά να λειτουργήσουν με ευθύνη και ασφάλεια στον ψηφιακό κόσμο που αποτελεί – δίχως άλλο – τη νέα, σύγχρονη πραγματικότητα!