Θετική Γονεϊκότητα: μία σύγχρονη προσέγγιση για τον σημαντικότερό μας ρόλο!

Η θετική γονεϊκότητα είναι μια σύγχρονη μέθοδος διαπαιδαγώγησης, στην οποία δίνεται λιγότερη έμφαση στη διαχείριση της συμπεριφοράς και την πειθαρχία των παιδιών – με τη χρήση τιμωρίας ή υλικής επιβράβευσης – και περισσότερη στη διαμόρφωση μιας ποιοτικής σχέσης ανάμεσα σε γονέα και παιδί, που θα διατηρήσει τα βασικά της χαρακτηριστικά και λειτουργίες μακροπρόθεσμα και θα αποτελέσει μια γερή βάση και μία πυξίδα για την υγιή ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού.

Ουσιαστικά, στη θετική γονεϊκότητα, ο γονέας ενθαρρύνεται να λειτουργήσει σχεδόν προληπτικά, καλύπτοντας από νωρίς τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού, έτσι όπως τις γνωρίζουμε μέσα από χρόνια έρευνας στον κλάδο της αναπτυξιακής ψυχολογίας. Με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τους θεωριστές της θετικής γονεϊκότητας, αποφεύγονται οι αρνητικές συμπεριφορές που στη συντριπτική πλειοψηφία τους προκύπτουν από συναισθηματικά ελλείμματα ή κενά.

Σύμφωνα με τις αρχές της θετικής γονεϊκότητας, λοιπόν, καλλιεργούμε το έδαφος και σπέρνουμε νωρίς για να θερίσουμε τους καρπούς της σχέσης μας με το παιδί στα “κρίσιμα” χρόνια της εφηβείας, όταν τα αναπτυξιακά ορόσημα αποτελούν ούτως ή άλλως πρόκληση και δημιουργούν τριβές στις σχέσεις μεταξύ γονέων και παιδιών.

Θα προτιμήσουμε να μη σας κουράσουμε παρουσιάζοντας μια ολόκληρη επιστημονική προσέγγιση εδώ. Ακολουθούν, όμως, κάποιες συμβουλές και κατευθύνσεις που θα σας δώσουν μια γεύση της θετικής γονεϊκότητας και θα σας βοηθήσουν να αντιληφθείτε την ουσία της.

Ποιοτικός χρόνος με τα παιδιά

Περνώντας τακτικά χρόνο με τα παιδιά, χτίζετε λιθαράκι λιθαράκι τη σχέση σας, αυτή που μελλοντικά θα αποτελέσει σημείο αναφοράς και βάση για όλες τις σχέσεις του παιδιού, φιλικές η άλλες. Ακόμα, έχετε μια άριστη ευκαιρία να δημιουργήσετε πρότυπα συμπεριφοράς που με τον χρόνο θα ενσωματωθούν στο ρεπερτόριο συμπεριφορών του ίδιου του παιδιού.

Χρησιμοποιήστε, αν θέλετε, βοηθήματα για να δομήσετε τον χρόνο σας με τα παιδιά. Αναζητήστε βιβλία δραστηριοτήτων όπως “Το κυνήγι της Ευτυχίας”, ένα ημερολόγιο προσωπικής ανάπτυξης για παιδιά απο 7-12 ετών γεμάτο εικονογραφημένες δραστηριότητες ή ψυχοεκπαιδευτικά παιχνίδια όπως η παντομίμα συναισθημάτων. Ακόμα και απλά παιχνίδια που δεν χρειάζονται υλικό, του τύπου “Θάρρος ή Αλήθεια”, θα σας βοηθήσουν να διασκεδάσετε, συζητώντας εποικοδομητικά!

Να θυμάστε ότι τα παιδιά, όπως και όλοι μας, έχουν μια έμφυτη ανάγκη για αληθινή, ουσιαστική σύνδεση και αλληλεπίδραση με τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή τους. Αν δεν καταφέρουμε να καλύψουμε αυτήν την ανάγκη τους με θετικό πρόσημο, θα καταφύγουν σε οποιαδήποτε λύση έχουν (κακή συμπεριφορά, κρίσεις θυμού κ.λπ.) για να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Γι’ αυτό πολλές φορές λέμε ότι ακόμα και ο θυμός του γονέα μπορεί να λειτουργήσει σαν επιβράβευση, αν η κακή συμπεριφορά ενός παιδιού έχει σαν στόχο να προκαλέσει την προσοχή. Έτσι την πατάμε και ενώ επιπλήττουμε το παιδί ουσιαστικά αυξάνουμε τις πιθανότητες να επαναληφθεί μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά! Παράδοξο, περίπλοκο αλλά αληθινό…

Απλοί κανόνες του τύπου “Αν…τότε…”

Οι ξεκάθαροι κανόνες είναι το Α και το Ω για την καλή λειτουργικότητα των παιδιών. Μην υποθέτετε ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται όλες τις παραμέτρους της οικογενειακής ρουτίνας ή γνωρίζουν πάντα τι είναι σωστό και τι λάθος. Βοηθήστε τα διατυπώνοντας ξεκάθαρους κανόνες που τα ενθαρρύνουν να λειτουργήσουν σωστά και να αυτονομηθούν όσο αυτό είναι εφικτό. Π.χ. Αν έχεις ντυθεί και φάει το πρωινό σου μέχρι τις 8, τότε θα έχεις λίγα λεπτά παιχνιδιού πριν φύγουμε για το σχολείο. Χρειάζεται σταθερότητα και επιμονή αλλά, όπως πάντα, τα παιδιά θα σας εκπλήξουν ευχάριστα όταν αντιληφθούν το σταθερό σύστημα μέσα στο οποίο μπορούν να ελιχθούν για να κερδίσουν αυτό που θέλουν.

Αντισταθείτε στην εύκολη, υλική επιβράβευση

Οι έρευνες μάς έχουν δείξει ότι τα παιδιά χάνουν σταδιακά το ενδιαφέρον και τη θετική τους διάθεση για τη συμπεριφορά που επιβραβεύεται, αλλά όχι για την επιβράβευση. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι μόνο προσφέροντας επιβράβευση – πιθανότατα όλο και μεγαλύτερη – μπορεί κανείς να ελπίζει στη διατήρηση μιας συμπεριφοράς.

Προτιμήστε τη λεκτική υποστήριξη και ενθάρρυνση ως θετική ενίσχυση. Μιλήστε, όμως, ξεκάθαρα για τη συμπεριφορά (π.χ. ήταν πολύ ευγενικό αυτό που έκανες, μπράβο σου) και όχι για την προσωπικότητα συνολικά (π.χ. είσαι πολύ ευγενικός). Η λεκτική επιβράβευση λειτουργεί καλύτερα, όταν αναφέρεται σε κάτι πολύ συγκεκριμένο που το παιδί μπορεί να επαναλάβει. Ακόμα, για να βοηθήσετε τα παιδιά να αποκτήσουν ενσυναίσθηση, συμπεριλάβετε στην λεκτική επιβράβευση μια περιγραφή για το συναίσθημα αυτού που εισέπραξε την καλή συμπεριφορά (π.χ. ήταν πολύ ευγενικό αυτό που έκανες, μπράβο σου, σίγουρα ο Δημήτρης το εκτίμησε που τον άφησες να καθίσει στη θέση σου, αφού είχε χτυπήσει το πόδι του).

Χρησιμοποιήστε τις φυσικές συνέπειες των πράξεων των παιδιών

Οι φυσικές συνέπειες της συμπεριφοράς μας είναι άριστοι θετικοί ή αρνητικοί ενισχυτές από μόνες τους. Σκεφτείτε το και θα δείτε ότι έτσι λειτουργούμε ακόμα και εμείς, οι ενήλικες, π.χ. παίρνουμε ένα ποτήρι νερό στο κομοδίνο μας γιατί πολλά βράδια μάς φάνηκε χρήσιμο και μας έσωσε από μια νυσταγμένη διαδρομή στην κουζίνα ενώ αποφεύγουμε το μεξικάνικο φαγητό το καλοκαίρι, όσο κι αν μας αρέσει, γιατί μας δημιουργεί έξαψη και δυσφορία.

Αν η φυσική συνέπεια δε θέτει σε κάποιο κίνδυνο το παιδί, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην τη χρησιμοποιήσουμε δημιουργώντας έτσι ένα “μάθημα”, χωρίς να χρειαστεί να μπούμε καν σε διαδικασία τιμωρίας ή επιβράβευσης.

Επικεντρωθείτε σε ό,τι μπορείτε να ελέγξετε

Ο μόνος τρόπος που έχετε για να τροποποιήσετε τη συμπεριφορά του παιδιού σας (ή και οποιουδήποτε άλλου για να είμαστε ειλικρινείς) είναι να διαχειριστείτε πρώτα τη δική σας. Κανένα παιδί δε θα στρώσει ποτέ το κρεβάτι του μόνο και μόνο επειδή του το λέτε, ενώ ταυτόχρονα καθημερινά το στρώνετε εσείς. Θα πρέπει, λοιπόν, πρώτα εσείς να “αντέξετε” τη θέα ενός ξέστρωτου κρεβατιού, αν θέλετε να ελπίζετε ότι κάποιος άλλος, κάποια στιγμή θα το στρώσει! Βοηθήστε τα παιδιά να αναλάβουν ευθύνες με χαριτωμένους και παιχνιδιάρικους τρόπους (π.χ. κολλήστε χαρτάκια υπενθύμισης με αστείες παροτρύνσεις) και ενισχύστε έτσι την αυτονομία και την αυτοπεποίθησή τους. Δεν πρόκειται για το στρωμένο κρεβάτι ή για το σηκωμένο πιάτο από το τραπέζι…πρόκειται για τον τρόπο που σκέφτονται και λειτουργούν τα παιδιά μας, τώρα και στο μέλλον, πέρα από τα ασφαλή και επιεική όρια της οικογένειας.

Σίγουρα η κατανόηση και εφαρμογή μιας αληθινά θετικής γονεϊκότητας δεν αρχίζει και τελειώνει στη χρήση κάποιων βασικών αρχών, σαν αυτές που παρουσιάσαμε παραπάνω. Σας ενθαρρύνουμε, όμως, να αναζητήσετε περισσότερες πληροφορίες και να μελετήσετε τη νέα αυτή προσέγγιση για τον σημαντικότερο ρόλο της ζωής μας! Να θυμάστε ότι η βάση της βρίσκεται στη δυνατή σχέση ανάμεσα σε εμάς και τα παιδιά μας και είμαστε σίγουροι ότι αυτό και μόνο την κάνει ιδιαίτερα δελεαστική!

Αν η απέραντη, αστείρευτη αγάπη μας μπορεί να γίνει το εργαλείο για την ομαλή ανάπτυξη και εξέλιξή τους, τότε τίποτα δεν μπορεί να πάει στραβά!